Opvoeden volgens de Montessori-methode

De Montessori-methode, ontwikkeld door de Italiaanse arts Maria Montessori, is een educatieve benadering die het kind centraal stelt in het leerproces. Deze methode wordt in kinderopvangomgevingen vaak toegepast om kinderen in hun eigen tempo te laten leren, waarbij de nadruk ligt op autonomie, respect voor het kind en een gestructureerde omgeving. Montessori in de kinderopvang en thuis kan kinderen helpen zelfvertrouwen, onafhankelijkheid en probleemoplossend vermogen te ontwikkelen.

Montessori-methode in de kinderopvang

In Montessori-kinderopvang wordt het kind aangemoedigd om zelfstandig keuzes te maken en de omgeving te verkennen op basis van hun interesses. De pedagogisch medewerkers geven kinderen veel de ruimte om zelf oplossingen te vinden en hun eigen leerroutes te bepalen. De Montessori-filosofie hecht veel waarde aan respect voor het kind. Dit betekent dat opvoeders kinderen serieus nemen, naar hun behoeften luisteren en hen de tijd en ruimte geven om zich te ontwikkelen op hun eigen manier.

Montessori-kinderopvang hebben speciaal ontworpen materialen die zijn gemaakt om kinderen te helpen concepten te leren via praktische ervaring. Het materiaal is visueel aantrekkelijk en functioneel en helpt bij het ontwikkelen van vaardigheden zoals fijnmotorische coördinatie, rekenen en taal. De omgeving in een Montessori-opvang is zeer georganiseerd. Elk item heeft een vaste plaats en wordt zorgvuldig gekozen om het kind specifieke vaardigheden aan te leren. Dit helpt kinderen verantwoordelijkheid en zelfstandigheid te ontwikkelen.

Vaak zijn Montessori-kinderopvanggroepen heterogeen van samenstelling, waarbij kinderen van verschillende leeftijden bij elkaar zitten. Dit bevordert samenwerking, geduld en sociale interactie tussen kinderen van verschillende ontwikkelingsniveaus.

Montessori thuis toepassen

Thuis kunnen ouders ook elementen van de Montessori-methode integreren door een omgeving te creëren die het kind helpt zelfstandig te leren. Dit kun je op de volgende manieren doen:

Een kindvriendelijke omgeving creëren

• Alle materialen en speelgoed moeten op een toegankelijke plek staan waar het kind er zelf bij kan. Zorg dat alles op ooghoogte van het kind staat.
• Beperk de hoeveelheid speelgoed om het kind niet te overprikkelen. Kies voor kwalitatief, educatief speelgoed dat de verbeelding en creativiteit stimuleert. (geen speelgoed met batterijen, felle kleurtjes of geluidjes)
• Bied een omgeving waarin kinderen zichzelf veilig kunnen verplaatsen en leren door middel van exploratie. Denk hierbij aan lage kinderstoelen, lage tafels en kasten die het kind zelf kan gebruiken.

Stimuleer onafhankelijkheid

• Geef kinderen de ruimte om zelf te kiezen wat ze bijvoorbeeld aantrekken. Hiervoor kun je lage rekken voor kleding gebruiken, open kasten waar kinderen goed bij kunnen.
• Moedig kinderen aan om zelf beslissingen te nemen, zoals welk boekje ze bijvoorbeeld willen lezen. Dit helpt bij het ontwikkelen van hun eigen verantwoordelijkheid.

Leermaterialen en speelgoed

Montessori-speelgoed en -materialen zijn erop gericht om kinderen te helpen leren via interactie met hun omgeving. Dit speelgoed heeft vaak meerdere functies en is ontworpen om specifieke vaardigheden te ontwikkelen:

• Echte objecten zoals kleine bezems, harkjes, gieters, bekers en borden, pannen en pollepels (looseparts materialen) kunnen kinderen helpen huishoudelijke taken op een speelse manier te leren.
• Speelgoed dat zintuigen prikkelt zoals houten blokken, voelbakken met verschillende texturen, sorteerbakjes, kinetisch zand, stenen, takjes etc..
• Items zoals stapelbare houten regenbogen, bouwblokken, of klei stimuleren creatief denken en probleemoplossend vermogen.
• In lijn met de Montessori-filosofie wordt vaak de voorkeur gegeven aan materialen gemaakt van hout, stof, metaal of steen boven plastic. Dit zorgt voor een diepere sensorische ervaring en duurzaamheid.

Orde en verantwoordelijkheid

• Kinderen houden van orde, en Montessori moedigt dit aan door ervoor te zorgen dat elk stuk speelgoed of item een specifieke plaats heeft. Dit helpt het kind verantwoordelijkheid te nemen voor het terugzetten van spullen na gebruik.
• Opruimen kan een leeractiviteit worden. Je kunt kinderen bijvoorbeeld mandjes geven om hun speelgoed in te sorteren op kleur, vorm of soort. Dit helpt niet alleen bij het organiseren, maar ook bij het leren categoriseren en logisch nadenken.

Activiteiten 

• Betrek kinderen bij eenvoudige kookactiviteiten, zoals het snijden van groenten of het mengen van ingrediënten. Dit helpt hen fijne motoriek te ontwikkelen en versterkt hun gevoel van zelfredzaamheid.
• Laat kinderen de natuur ontdekken door met hen te wandelen, tuintjes aan te leggen en samen te onderhouden of objecten zoals bladeren en stenen te verzamelen. Montessori hecht veel waarde aan de relatie van het kind met de natuurlijke wereld.
• Bied mogelijkheden voor schilderen, tekenen, knutselen en andere vormen van artistieke expressie. Zorg dat het kind zelfstandig toegang heeft tot de benodigde materialen.

Voorbeeld van een Montessori-inrichting in huis

De slaapkamer:

• Gebruik een laag bed op de grond zodat het kind zelfstandig in en uit bed kan stappen.
• Plaats een lage plank of open kast laag bij de grond met een beperkt aantal boeken en speelgoed waar het kind gemakkelijk bij kan.
• Zorg voor een kledingrek of een lage open kast waarin het kind zelf zijn kleren kan kiezen.

De speelruimte:

• Zet speelgoed op lage open planken en kasten in plaats van alles in één grote speelgoedkist te gooien.
• Creëer thematische hoeken, bijvoorbeeld een leeshoek, een bouwhoek met blokken en een creatieve hoek met schilder- en tekenspullen waar het kind vrij kan spelen.

De keuken:

• Zorg voor een laag plankje met bekers, borden en bestek zodat het kind zelf kan kiezen wat nodig is om de tafel te dekken.
• Gebruik kindergereedschap zoals kleine mesjes of mengkommen voor eenvoudige kookactiviteiten die het kind zelf kan gebruiken.

Door je huis op deze wijze in te richten, kun je je kind ondersteunen in het ontwikkelen van zelfstandigheid en zelfvertrouwen, wat belangrijke uitgangspunten zijn binnen de Montessori-filosofie. Het doel is om het kind de vrijheid te geven om zijn natuurlijke nieuwsgierigheid en leerdrang te volgen, terwijl het in een gestructureerde en verzorgde omgeving functioneert.